Studio Psikoterapie - Irena Hysenaj
Tirane, Gjuha:Shqip dhe Italisht Nr. +355/696759460
Wednesday, April 9, 2025
Studio Psikoterapie - Irena Hysenaj : A po Ndryshon Inteligjenca Artificiale Diagnostiki...
Në dekadat e
fundit, Inteligjenca Artificiale (IA) ka transformuar mënyrën se si ne i
perceptojmë dhe i trajtojmë problemet njerëzore në kontekste të ndryshme,
përfshirë edhe fushën e shëndetit mendor. Ajo që dikur shihej si pjesë e
shkencë-fantastikes, sot po materializohet në forma konkrete të ndërhyrjes në
diagnostikim dhe trajtim psikologjik. Me zhvillimin e teknologjive të mësuarit
të makinerive (machine learning), algoritmeve të të mësuarit të thellë (deep
learning) dhe përpunimit të gjuhës natyrore (natural language processing),
psikologët dhe profesionistët e shëndetit mendor po përballen me një paradigmë
të re të punës klinike – ku IA nuk është vetëm një mjet ndihmës, por
potencialisht një bashkë-ndërhyrës në procesin terapeutik (Luxton, 2016).
Përdorimi i
IA në psikologji shfaqet në dy drejtime të mëdha: psiko-diagnostikimi dhe
psikoterapia dixhitale. Në aspektin diagnostik, sistemet e automatizuara janë
të afta të analizojnë sasi të mëdha të dhënash të pacientëve – përfshirë
simptomat, historinë klinike dhe shënimet e seancave – për të identifikuar
modele që ndihmojnë në përcaktimin e saktë të çrregullimeve mendore (Reddy,
Allan, Coghlan, & Cooper, 2020). Ndërkohë, në terapinë psikologjike,
platforma si Woebot dhe Wysa ofrojnë mbështetje të strukturuar psikologjike
përmes ndërveprimeve të automatizuara, duke përdorur teknika të bazuara në
terapi kognitive të sjelljes dhe modele të tjera psikoterapeutike (Fitzpatrick,
Darcy, & Vierhile, 2017).
Një nga aplikimet më të përhapura është përdorimi i algoritmeve që
analizojnë të dhënat e pacientit – përfshirë pyetësorët e vetëraportuar, të
dhënat biometrike dhe regjistrimet audio/video të seancave – për të parashikuar
diagnoza të mundshme. Për shembull, studimet kanë treguar se algoritmet e të
mësuarit të thellë mund të identifikojnë shenja të depresionit dhe ankthit
përmes analizës së fjalorit të përdorur në bisedë, intonacionit të zërit apo
ritmit të të folurit (Fitzpatrick et al., 2017). Në disa raste, këto sisteme
kanë demonstruar një ndjeshmëri të krahasueshme apo më të lartë se
profesionistët në zbulimin e simptomave të fshehura ose të kamufluara nga
pacienti.
Për më tepër, platforma të
avancuara si IBM Watson Health kanë filluar të integrohen në praktikën klinike
për të ofruar “mbështetje inteligjente në vendimmarrje” (Reddy et al., 2020).
Këto platforma nuk zëvendësojnë psikologun, por ofrojnë një pasqyrë të bazuar
në prova dhe krahasime me mijëra raste të mëparshme, duke fuqizuar saktësinë e
vlerësimit.
Megjithatë, ka kufizime serioze që duhen marrë parasysh. Në thelb të
terapisë qëndron marrëdhënia terapeutike – një dimension që përfshin empatinë,
ndjeshmërinë, autenticitetin dhe ndërtimin e besimit. Inteligjenca artificiale,
për më të përparuar që të jetë, nuk mund të krijojë vërtet një lidhje
terapeutike që mbështetet në ndërsubjektivitetin dhe ndjeshmërinë e vërtetë
njerëzore. Chatbot-et nuk mund të kuptojnë emocionalisht situatat komplekse, as
të mbështesin klientët përmes ambivalencave psikodinamike ose momenteve të
transformimit emocional që ndodhin në kontaktin e gjallë me një tjetër njeri.
Një tjetër kufi është ndjeshmëria
kulturore dhe konteksti. Programet e IA zakonisht janë të ndërtuara mbi të
dhëna perëndimore dhe nuk marrin gjithmonë në konsideratë variacionet
kulturore, stilin e komunikimit ose sfondin psikologjik të përdoruesve nga
kultura të tjera (Luxton, 2016). Kjo mund të çojë në përgjigje të
papërshtatshme ose në moskuptime terapeutike.
Ankthi Ekzistencial dhe Ndikimi Psikologjik i Ndërveprimit me Inteligjencën Artificiale në Terapi dhe Dehumanizimi i Marrëdhënies Terapeutike.
Një nga burimet kryesore të ankthit ekzistencial në këtë kontekst është
perceptimi se klienti po hapet emocionalisht përballë një “makine” që nuk ka
ndjeshmëri, ndërgjegje, apo përjetim emocional. Edhe pse IA mund të simulojë
empatinë në nivel gjuhësor, përdoruesit shpesh përballen me ndjenjën se janë
vetëm, të ekspozuar para një entiteti të "ftohtë", të padukshëm dhe
të pandjeshëm. Kjo krijon një krizë autenticiteti, ku individi ndjen se
përjetimi i tij emocional nuk është vërtet i mirëpritur apo i përjetuar nga tjetri
në mënyrë reciproke (Bickmore & Picard, 2005).
Në psikoterapi tradicionale,
marrëdhënia terapeutike përbën një hapësirë ku individi mund të përjetohet dhe
të ndjehet nga një tjetër qenie njerëzore. Kjo marrëdhënie e vërtetë është
themelore për transformimin emocional dhe psikologjik. Ndërsa në rastin e
IA-së, veçanërisht kur klienti është i vetëdijshëm se po ndërvepron me një
sistem të automatizuar, shpesh humbet dimensioni i “ndërsubjektivitetit”, çka
mund të shkaktojë një ndjesi boshllëku ekzistencial.
Sistemet e IA-së që sugjerojnë diagnoza ose trajtime mund të ndikojnë
edhe në vetëkonceptimin e individit. Klientët mund të fillojnë të përshtatin
veten sipas përshkrimeve që merrnin nga algoritmi – edhe nëse këto nuk
përputhen plotësisht me përvojën e tyre të brendshme. Kjo mund të kufizojë
eksplorimin e lirë të vetes dhe të përforcojë etiketime të ngurta që nuk i
shërbejnë procesit të rritjes personale. Siç paralajmëron Luxton (2016),
ndërveprimi i gjatë me sistemet digjitale mund të ndërtojë një identitet të
ndikuar nga teknologjia, që jo gjithmonë pasqyron tërësinë e qenies njerëzore.
Ndikimi mbi Zhvillimin Personal dhe Liria e Brendshme
IA është projektuar të japë
përgjigje të shpejta, të saktësuara dhe të drejta. Por, në procesin terapeutik,
shpeshherë janë pyetjet – jo përgjigjet – që ndihmojnë individin të reflektojë,
të dyshojë, të kundërshtojë dhe të zhvillohet. Një IA që gjithmonë
"di" mund të ndërpresë këtë proçes të paqartësisë që në vetvete është
terapeutik. Ai mund të krijojë një marrëdhënie varësie ku klienti kërkon
gjithmonë konfirmim apo zgjidhje nga “sistemi i pagabueshëm”, duke e reduktuar
autonominë e brendshme.
Në këtë mënyrë, ndërveprimi me IA
në terapi përballet me një tension themelor: mes nevojës për siguri dhe nevojës
për liri, mes kërkesës për zgjidhje dhe dëshirës për kuptim.
Psikologjia e së ardhmes nuk duhet të jetë as e mbështetur vetëm në
teknologji, as thjesht nostaligjike ndaj metodave tradicionale. Ajo duhet të
ndërtojë një ekuilibër
të ri, ku:
- Teknologjia e inteligjencës
artificiale përdoret për të zgjeruar mundësitë dhe aksesin;
- Ndërsa ndjeshmëria,
marrëdhënia terapeutike dhe integriteti etik mbeten në qendër të
praktikës.
Vetëm kështu mund të garantojmë që
psikologjia të mbetet një shkencë dhe profesion që i shërben njeriut – jo një
sistem që thjesht e analizon atë.
Friday, June 21, 2024
Mendimet intruzive dhe funksioni mbrojtes tek crreullimi Ocd
Mendimet
Intruzive dhe Mekanizmat që Aktivizohen në Çrregullimin Obsesiv-Kompulsiv (OCD)
Mendimet
intruzive janë ide, imazhe, ose impulse të padëshiruara që shfaqen në mënyrë të
përsëritur në mendjen e një individi, duke shkaktuar ankth dhe shqetësim. Në
çrregullimin obsesiv-kompulsiv (OCD), këto mendime janë të lidhura shpesh me
frikën e dëmtimit të vetes ose të të tjerëve dhe përfaqësojnë konflikte të
brendshme që individi përpiqet t'i mbajë nën kontroll. Për të kuptuar më mirë
këto mendime dhe mekanizmat mbrojtës që shfaqen në OCD, është e rëndësishme të
eksplorojmë proceset psikologjike që qëndrojnë pas tyre.
Karakteristikat e Mendimeve
Intruzive
Mendimet
intruzive janë përjetime që individi i sheh si të papranueshme dhe të huaja
ndaj karakterit të tij. Këto mendime shpesh përfshijnë tema të dhunës,
seksualitetit, ndotjes, ose dyshime morale. Një shembull tipik është frika e
dëmtimit të një personi të dashur, pavarësisht se individi nuk ka asnjë dëshirë
për ta bërë këtë. Këto mendime shkaktojnë një shqetësim të madh dhe shpesh
detyrojnë individin të kryejë veprime kompulsive për të lehtësuar ankthin.
Rrënjët Psikodinamike të Mendimeve
Intruzive
1. Frika e Impulseve të
Pavetëdijshme
Në
qasjen psikodinamike klasike, mendimet intruzive shpesh përfaqësojnë impulse të
pavetëdijshme që individi i sheh si të papranueshme. Këto impulse janë shtypur
dhe mbahen nën kontroll përmes mekanizmave mbrojtës. Shtypja është procesi ku
ndjenjat dhe dëshirat e pavetëdijshme mbahen jashtë vetëdijes për të shmangur
konfliktin dhe ankthin. Një person që përjeton mendime të dëmtimit të të tjerëve
mund të ketë impulse të pavetëdijshme agresive që përpiqen të dalin në
sipërfaqe, duke u shfaqur në formën e mendimeve intruzive. Këto mendime
shërbejnë si një mënyrë për të mbrojtur veten nga përballja me ndjenjat e
zemërimit ose agresionit të pavetëdijshëm.
2. Formimi Reaktiv dhe Projeksioni
Formimi
reaktiv është një mekanizëm mbrojtës ku individi zhvillon sjellje të kundërta
për të kundërshtuar impulse të papranueshme. Për shembull, një person që ka
impulse agresive të pavetëdijshme mund të përjetojë mendime obsesive për të mos
dëmtuar të tjerët, duke u angazhuar në sjellje të tilla si kujdesi ekstrem për
të shmangur çdo dëm. Projeksioni është një tjetër mekanizëm ku individi i
atribuon impulse të pavetëdijshme vetes, duke parë veten si një burim të mundshëm
të këtyre impulseve. Mendimet intruzive që përfshijnë frikën e dëmtimit të të
tjerëve mund të reflektojnë një projektsion të impulseve agresive të
pavetëdijshme tek vetja.
Kompulsionet si përgjigje për mendimet intruzive
1. Kompulsionet dhe Ndjenja e Kontrollit
Kompulsionet
janë veprime të përsëritura dhe rituale që individët me OCD kryejnë për të
neutralizuar mendimet intruzive dhe për të rikthyer ndjenjën e kontrollit. Këto
veprime mund të përfshijnë kontrollin e dyfishtë të dyerve dhe dritareve për të
siguruar që të mos ndodhë ndonjë dëm, ose pastrimin e vazhdueshëm për të
shmangur ndotjen. Përmes kompulsave, individi përpiqet të menaxhojë ankthin që
lidhet me mendimet intruzive dhe të shmangë përballjen me ndjenjat e
pavetëdijshme që i shoqërojnë ato.
2. Pseudokontrolli dhe Siguria e
Rreme
Kompulsionet
ofrojnë një ndjenjë të rreme kontrolli mbi mendimet dhe impulsivitetin. Kjo
ndihmon individin të shmangë përballjen me ndjenjat e vërteta të pavetëdijshme
dhe të mbajë një iluzion të sigurisë. Këto rituale mund të bëhen mënyra
kryesore e menaxhimit të ankthit dhe shmangies së përballjes me konfliktet e
brendshme që shfaqen përmes mendimeve intruzive.
Ndërhyrjet dhe Terapia Psikodinamike
1. Identifikimi i Konflikteve të
Pavetëdijshme
Terapia
psikodinamike përpiqet të identifikojë dhe të përpunojë konfliktet e
pavetëdijshme që qëndrojnë pas mendimeve intruzive, duke i lidhur ato me
përvojat e hershme dhe ndjenjat e pavetëdijshme. Për shembull, një terapist
mund të eksplorojë lidhjet midis mendimeve intruzive të dhunës dhe përvojave të
mëparshme me figura autoriteti për të kuptuar ndjenjat e shtypura të zemërimit
ose agresionit.
2. Ndryshimi i Perspektivës ndaj
Mendimeve Intruzive
Terapia
ndihmon individin të ndryshojë perspektivën e tij ndaj mendimeve intruzive, duke
i parë ato si shprehje të konfliktit të pavetëdijshëm dhe jo si kërcënime
reale. Duke kuptuar që mendimet e dëmshme nuk reflektojnë dëshira reale,
individi mund të mësojë të përballojë këto mendime me më pak shqetësim.
3. Reinterpretimi i Mekanizmave Mbrojtës
Terapia
psikodinamike fokusohet në identifikimin e mekanizmave mbrojtës dhe në punimin
me to për të rritur ndërgjegjësimin e individit për ndjenjat dhe mendimet e tij
të pavetëdijshme. Për shembull, terapisti mund të ndihmojë pacientin të kuptojë
se mendimet intruzive janë një formë mbrojtjeje kundër ndjenjave të fajit ose
zemërimit të pavetëdijshëm, duke i ndihmuar të përballen me këto ndjenja në një
mënyrë më të shëndetshme.
Wednesday, September 6, 2023
Jazz & Psikoterapi
Kam pyetur veten shpesh: përse më pëlqen muzika Jazz?!!
Personat që më njohin pak, do të cuditeshin sesi një muzikë si
Jazz-i, një kaos në dukje, një shpërthim instrumentash të ndryshëm që bëjnë
zhurmë e rrëmujë do përfaqësonte një njeri si unë…
Por mua Jazz më magjeps, madje shumë.
Kujtoj herën time të parë në një koncert Jazz. Ka qenë viti
1997, një grup Black Jazz!
Instrumentistët që improvizojnë fillimisht njëri pas tjetrit,
"për qejfin e vet”, “egoistikisht”, një lloj prezantimi imponues e
narcistik: dikush lehtë e shtruar, dikush zhurmshëm e dikush dhimbshëm: një
paradë instrumentash që të tërheqin nëpër labirinthe , ashtu sic u vjen, pa
partitura, pa rregulla precise, lirisht, instiktivisht, crregullisht.
E ty te magjeps ky “rrefim" unik e i vecante.
E ti tërhiqesh që ta zbulosh këtë muzikë që vjen prej brendësisë
së shpirtit ashtu sikurse të tërheqin rrëfimet në dhomën e terapisë (cfarëdo që
të vjen në mendje, ashtu si të vjen në mendje). Pastaj muzika përshkallëzohet:
një tjetër instrument, me një tjetër ritëm në parregullsinë e vet të rregullt.
Më pas instrumentet mbivendosen njëri mbi tjetrin; muzikantët me duart në instrument e me shqisat tek ajo që po ndodh aty, kërkojnë ritmin e ngjashëm, lidhjen ashtu sic ndodh me asociacionet e lira në zbërthimin e simbolikës së një ëndrre, në lidhjet mes përjetimeve të të tashmes me përjetime të forta të të kaluarës së hershme. Shpalosen dhimbja, gezimi, aventura, zhgënjimi, inati në një ngërthim të ashpër për tú dëgjuar e për tú ndjerë. Ngrihen gjithë demonët nga thellësia e të pandërgjegjshmes e lundrojnë ne ajër nën tingujt e muzikës. Një pështjellje emocionesh të pushton, ritme të ndryshëm që as
që e dije që mund të gjenin jehonë brenda teje, qënkan aty, bëjnë zhurmë brenda
teje. Kjo gjë të tremb por dhe të pëlqen ashtu si kur ti njeh një pjesë të
vetes që nuk e dije se të përkiste.
E kështu duke ndjekur këtë lojë muzikore ti zhytesh në këtë
rrëmujë katharktike. Të ndryshmet konfliktuale shkrihen harmonikisht. Nje
katharsis dhe një connection, një integrim i pjesezave kaq të ndrysme që i
japin kuptim te plotës së integruar.
Ti ngrihesh nga karrigia, del nga salla e mbushur me ndjesinë e
një clirimi pulsional dhe harmonik që koncerti Jazz ta dhuroi.
P.s Ndërsa përshkruaja këtë moment, imazhet e fjalët në mendjen
time lëviznin nga skena e koncertit Jazz tek dhoma e terapisë.
Ja përse më pëlqen kaq shumë Jazz-i mua...
Monday, September 27, 2021
IRENA HYSENAJ
Monday, May 24, 2021
Crregullimi Obsesiv -Kompulsiv
![]() |
CRREGULLIMI OBSESIV - KOMPULSIV |
![]() |
MENDIMET OBSESIVE |