Psikoterapia Adleriane

 Psikoterapia : KURA e SHPIRTIT 

Fragment terapie  shkeputur nga libri : " Historite qe Kurojne"  

James Hillman 

Cdo analizë psikoterapie përmban një  pyetje e cila vjen nga vetë  pacienti ose   pyetja që  terapisti i bën  vetes kur ka përballë një  pacient.

Pyetje që unë i bëj vetes është: “ cfarë  tjetër kërkon pacienti  në të vërtetë? Cfarë qëndron pas pyetjes  që ka  formuluar  në fillim?”

Përgjigjet  për këtë pyetje nuk janë  asnjëherë aq të thjeshta si ato që lexojmë në libra  ku thuhet se pacienti kërkon: “ ta  duan” , apo “kërkon të  clirohet  nga një simptomë”, apo “kërkon të shpëtojë apo  përmirësojë një marrëdhënie....”

“Pyetjen ” e pacientit  nuk  e kënaq  as  nevoja e një  terapistit për të  ndihmuar  të tjerët apo dëshira  e tij  për  të krijuar një  marrëdhënie të thellë me njerezit,  nevoja  për të  analizuar psiken etj. 

Ajo që në të vërtetë pacienti kerkon  është goxha  e komplikuar:    është   dicka   të cilës  , kur mendojmë se i  jemi afruar,    pacienti  tërhiqet e  thotë : - “ Jo nuk është kjo ajo që doja të thoja” .

Eshtë  kjo paqartësi /pasiguri  që shpreh pacienti,  motivi për të cilin  jemi në terapi ;  një “faktor  i tretë”  që  mban në  lëvizje  në mënyrë të qëllimtë dhe enigmatike  objektivin tonë  terapeutik.   

Këtë moment ndërhyrje  reflektive , këtë “faktor të tretë”  në eksperiencën terapeutike  unë  ia atribuoj  SHPIRTIT.

Jam i bindur se  pacienti dhe unë  jemi në  këtë marrëdhënie terapie sepse është ai që na mban aty përmes  transferencës, simptomave, enigmës së ëndrrave:  fenomene këto, jo plotësisht të qarta..

Por ajo që mbi të gjitha na mban në këtë  marrëdhënie  është ndjesia se  po shkojmë drejt dickaje thellësisht të rëndësishme , që nuk mund të indentifikohet  lehtë nga analiza e arsyeshme.  Kjo dëshirë  jo qartë  e përcaktueshme na bën të ndjehemi inferiorë, është një inferioritet ku shpirti na con.

Një mënyrë  për  të qetësuar këtë pasiguri (paqartësi) është  të shkohet  pikërisht tek shpirti , për të kuptuar cfarë do, pavarësisht nga ajo që thotë pacienti  e pavarësisht nga ajo që thotë diagnoza e mjekut.

    

Ja një rast terapie...

Nje grua  40 vjece  që  punon në  një  pozicion të  rëndësishëm  në  një bankë të  fuqishme  , kishte ardhur nga një zonë  periferike  dhe jetonte në  një  apartament modern, larg  familjes dhe  pa një të dashur.  Frika që ajo sjell në terapi është :  “ se mos cmendet!” .

Në  një seancë  kjo grua sjell një  ëndërr: “ një djaë  i ri, i panjohur,  me këshishë  të  bardhë  dhe kapele jeshile  ndodhet në burg. I  dobësuar, i pistë , leviz lart e poshtë “ si  një i cmendur”. Në  ëndërr pacientja kishte dashur ta lironte nga burgu.

I them pacientes : - “shko me imagjinate  dhe fol me të”

E  kështu bën:  E gjen të lehtë  të hyjë. Ishte dicka jo e zakonshme , por e bëri.  E pyeti : “si quhej?”,  “nga vinte?”,   “përse ndodhej në burg”,  “cfare mund të  bënte për ta liruar?”

 Ai nuk fliste ; nuk bënte tjetër vecse kërcente  andej - ketej duke e lëvizur kokën si një i cmendur.

Ne seancën tjetër gruaja  tregon dëshpërimin e saj per vizitën në burg.

I them: “ Vazhdo të shkosh, por le të  kërkojmë edhe këtu  të zbulojmë  nëse ka  dicka tek ju që e  shtyn   atë të sillet ne këtë mënyrë .”

Kështu zbuluam  se pacientja  “ ishte e zemëruar me atë djalë se ai  nuk bashkëpunonte , nuk i  pergjigjej  dhe dukej sikur nuk e kuptonte që ajo po përpiqej ta ndihmonte. “

Filluam te shihnim se ajo(pacientja)  ishte një gjykatëse , se po e gjykonte  edhe  në burg.  Ndërkohë që shkonte për ta ndihmuar,   gjithë kjo “marrje në pyetje”  ishte një tjetër proces.

Nuk  na u desh shumë të kuptonim kush e kishte futur  në burg atë djalë.

Pacientja u kthye sërish (me imagjinatë) pranë tij , por kësaj radhe nuk tha asgje , e as ai nuk foli. Shiheshin vëmendshëm përmes hekurave.

Më pas, përmes imagjinatës,  ajo u gjend përtej hekurave , me të, ose  së paku hekurat nuk i shihte më. Ai mbeshteti kokën në prehërin e saj  dhe ajo i preku kapelen jeshije  dhe  i foli: “ Si je sot?

 Ai përsëri  nuk u përgjigj.

 Ah,   i bëra përsëri një pyetje – mendoi ajo,-  jam duke u përpjekur akoma t’i marrë ndonjë informacion ;  po bej akoma policen.”

I mbështeti përsëri dorën mbi  kapele . U bë gati t’i thonte :- ”kjo të ndihmon?”,  por e ndali veten menjëherë.

 Më pas , pasi i kishte mbajtur përbrenda  thënie të këtij tipi , krejt papritur,   djali  u dëgjua të fliste qartë:  “Faleminderit. Kam  qenë kaq shumë kohë  vetëm.  Tani nuk do cmendem”.

Besoj e shihni ,  në këtë rast, se cfarë kërkon shpirti.

 Së pari shkojmë drejt tij , ashtu , thjesht  dhe e lemë atë vetë të na thotë .

 Nuk do të jetë aq e thjeshtë , pasi ndoshta nuk do të flasë derisa të mos jemi  gati ta dëgjojmë:
vetëm kur gruaja pushoi së bëri pyetje  (pushoi së hetuari dhe së gjykuari);

 vetëm kur edhe ajo ishte  pas hekurave , dhe hekurat  që e ndanin prej tij u zhdukën;

 vetëm kur   e la të mbështeste kokën në prehrin  e saj , ai  u pergjigj.

Cfarë kërkonte?

 Frika se po ta linin vetëm,  do ta cmendej.  Cmenduria,  në fakt,   ishte  dhe frika që kishte kjo grua , ishte arsyeja që krijoi këtë person  ne burg, pas hekurave....”

Loja e fatit patologjike

   

  GAMBLING

(Loja Patologjike)

  Simptomat

  Kuadri klinik

  Nderhyrjet terapeutike 

Përhapja gjithnjë e më e  madhe  e qëndrave të lojrave të fatit dhe  kazinove  ka afruar, në vitet e fundit, një numër më të madh të njerëzve  drejt   rrezikut të   varësisë patologjike;  një fenomen  ky që  duket se po  merr një  përhapje shtetësuese në  Shqipëri.

Loja  patologjike , PG  (Pathological Gambling)   është  njohur nga komuniteti shkencor ndërkombëtar si një çrregullim psikiatrik,  një   sjellje  patologjike  që karakterizohet  nga humbja e kontrollit  mbi lojën, me një gjenezë shumëfaktorëshe  dhe me një zhvillim kronik e përsëritës.

Njё lojtar diagnostikohet si lojtar   patologjik sipas  ( DSM-IV , 1994 ) në qoftë se  plotёson,  të paktën pesë nga simptomat e mëposhtme:

1.      Eshtё i  thithur  nga loja, për shembull, është vazhdimisht  i tёrhequr  drejt tё ripёrjetuarit tё eksperiencave  të lojës,  të planifikojё  ndërmarrjen  tjetër  nё lojёkumar, të sajojë mënyra për të gjetur  të holla për të luajtur;

2. Ai ka nevojë të luajë shuma gjithnjë e më  të mёdha parash  për të arritur gjendjen eksituese tё dёshiruar;
3. Mundohet  të reduktojё ,  kontrollojё  ose  ndaluar  tёrheqjen nga lojrat e fatit , por pa sukses;

4.     Eshtë i shqetësuar dhe i irrituar  kur tenton te reduktojё ose ndёrprerё lojen e fatit;

5. Tёrheqja ndaj lojёs  për të shpëtuar  nga problemet ose për të lehtësuar një humorin e keq,  për shembull, ndjenjёn  e pafuqisë, fajit, ankthit, depresionit;
6. Pas humbjes së lojës, shpesh  kthehet një ditë tjetër për të luajtur përsëri, pёr tё ndrequr  humbjet e veta ;
7. Genjen  familjen e tij, terapistin, apo të tjerët pёr tё   fshehur  nivelin e  e përfshirjes në lojrat e fatit;
8. Ka kryer akte të paligjshme të tilla si falsifikim, mashtrim, vjedhje ose përvetësime tё ёpamerituara pёr të financuar lojrat e fatit;
9. Ka rrezikuar ose të humbur një marrëdhënie të rëndësishme, punën ose mundësi arsimore apo karriere për shkak tё lojrave tё fatit;
10. Ajo mbështetet në të tjerët për të mbledhur para për të lehtësuar gjendjen e vështirë ekonomike  tё  shkaktuar nga loja, "operacion shpëtimi".

Vlerësimi mund të shprehen edhe në rezultatin ku:

 0 do në 2 pikë ->  nuk ka asnjë problem të lojës,

3 deri në 4 pikë -> loja e fatit mund të përbëjë një problem

5 ose më shumë pikë -> lojë patologjike  

Shumë  studiues kondiderojnё lojen patologjike ne kuadrin e crregullimeve tё "varësisë" (Addiction).

Pra ajo që në themel lidh crregullimet e varësisë është koncepti i kënaqësisë , i cili përbën një nga meknizmat thelbësor për mbijetesën e qënies ( ushqimi, seksi, agresiviteti, et.); keto  sigurojnë  kënaqësinë e fortë e cil  nxit    përsëritjen e sjelljes.

Kënaqësia është  parë  si një mekanizëm të mbështetur  si nga  sistemet neurobiologjike edhe  nga mekanizma psikologjike në një mënyrë të padallueshme.  Varësia  kuptohet kështu si një “ patologji i relacionit” pasi personi varet nga objekti me një lloj varësie afektive dhe emotive.

Kumari patologjik ka ngjashmeri edhe me crregullime te tjera si  :

-          çrregullimin  Obsesiv- Kompulsiv

-          çrregullimet e varësisë: (droga, alkoli , )

-          çrregullimet e humorit (depresion ; crregullimi hipomaniakal )   

-          çrregullime të Personalitetit (antisocial, hipokondriak, border –line, narcizik

Nderhyrjet terapeutike

Shërbimi në rrjet

Përvoja ndërkombëtare  të kristlizuara  tashmë, të tilla si Zvicra dhe Hollanda tregojnë se  vëmendja  për të siguruar informacion të përshtatshëm dhe ndërhyrjet  sensibilizuese edhe për profesionistët  favorizojnë  krijimin e një kulture të "lojës së përgjegjshme " dhe lehtëson qasjen mbi  trajtimin e atyre me probleme.

Nje projekt i mirë trajtimi i crregullimit te lojës patologjike do te kërkonte krijimin e një rrjeti shërbimesh gjithëpërfshirës i detajuar si më poshtë:

DIAGNOSTIKIMI

Identifikimi i  një kuadri  të qartë  diagnostikues  përbën   hapin e parë të  rëndësishëm për  projektin terapeutik, sidomos nëse kemi parasysh se kemi të bëjmë me  lloje  të  ndryshme të lojtarëve, me mosha të ndryshme etj.

Anamneza mjekësore  dhe psikologjike  është i rëndësishëm për të vlerësuar ekzistencën e ndonjë problematike  themelore që mund të komplikojë  modelet e  sjelljes.

Faktoret e vulnerabilitetit  dhe resiliences

Aspekti i  dytë i  vlerësimit ka  të bëjë analizën e faktorëve të vulnerabilitetit  dhe reziliences (aftësise per t’u ringritur)  dhe rindërtimin e  historisë së kaluar me  lojërave të fatit (fillimi dhe evolucioni)  i  pacientit , mosha kur ka filluar , mënyra si  u zhvillua dhe rruga si ka  përparuar   loja nga problem me lojën ne lojën patologjike.

Shkalla e gravitetit

Aspekti i  tretë është ai  e vlerësimit të sjelljes aktuale të lojës në mënyrë që të përcaktohet  saktësisht masa  e gravitetit, duke filluar nga frekuenca , shkalla e kompulsivitetit , lloji i lojrave të përdorura, shuma e parave të  e  shpenzuara ne  muaj  për lojën , niveli i kënaqësisë  si dhe burime të tjëra të kënaqësisë në jetën e përditshme.

Shërbimet  Mjekësore

Këshilla e mjekut është e përshtatshme në mënyrë që të kryejnë një diagnozë të integruar, që thellon aspektet mjekësore që lidhen problemet  e varësisë, si dhe ato që lidhen me një  mbështetje psikiatrike  farmakologjike të përshtatshme ,  duke pasur parasysh incidencë të lartë të komorbiditetit  me patologji psikiatrike  si çrregullime  të humorit , ankthit, depresionit).

Sherbimet    socio-edukative

Prania e situatave  të vështira financiare, të  ardhura nga borxhet e rënda, shpesh fokuson vëmendjen e pacientëve dhe familjarëve në kërkimin e  këshillave  dhe udhëzime praktike. Për këtë duhet bërë  trajnimi i profesionistëve socio-edukues në menaxhimin sa më të mirë të këtyre rasteve.

Fushat kryesore të ndërhyrjes janë ato që lidhen me menaxhimin e aspekteve praktike lidhur me përdorimin e parave (projektet e rehabilitimit, projekte orjentimi dhe  mbështetje për këshilla ligjore dhe financiare të ofruara nga ekspertë),  ta legjislative (administrata ), dhe  kontakti me organizatat dhe shoqatat territoriale.

Ky aspekt  ndiqet  kryesisht nga punonjësja sociale.

Sherbimet psikoterapeutike

      Psikoterapi individuale

      Psikoterapi ne grup

      Grupet e vetendihmes

Personaliteti Paranoid

CRREGULLIMI PERSONALITETIT PARANOID

      Simptomatologjia

      Terapia

      Vёshtirёsia e raportit terapist – pacient

Termi paranojё tregon  njё crregullim mendor “ tё kthjellёt”, karakterizuar nga bindja delirante  e  pacientit se dikush , pёrpiqet qёllimisht ta dёmtojё  ( lёndojё, dёboje, tradhёtoje, etj). Personi qё vuan nga ky lloj crregullimi ka tё prekur spektrin e besimit tek tjetri, ёshtё i gatshёm tё paragjykojё. 

Ky deformim ёshtё mё tepёr i natyrёs interpretuese,ose thёnё ndryshe perceptojnё realitetin nё mёnyrё korrekte por deformojnё interpretimin e tij.  Paranoja mund tё klasifikohet ndryshe si njё rast i vecantё i crregullimit delirant.Sipas  DSM-IV ( Manuali Diagnostikues e Statistikor i  Crregullimeve Mendore ), crregullimi i personalitetit paranoid duhet tё  karakterizohet nga 4 ose mё shumё  prej simptomave tё mёposhtme:

1.      Dyshime tё pabazuara  tё personit se po shfrytёzohet apo  po i bёjnё keq
2.      Dyshime tё  pajustifikuara  mbi ndershmёrine e miqve

3.      Frikё per t’u hapur me tё tjerёt

4.      Keqkuptim i fjalёve tё tё tjerёve , si kritika tё thjeshta .. etj,  duke i dhёnё kuptim kёrcёnues.

5.      Ndjenja tё  pajustifikuara  se do tё  sulmohen ose do t’i bёjnё keq  si dhe tendenca pёr tё reaguar

6.      Frika e pajustifikuar se tradhёtohet nga partneri

 Vuani nga crregullimi i personalitetit paranoid ?!

-      Nёse do t’i pёrgjigjeshit pozitivisht kёsaj pyetje do tё thotё se gaboni.

Nё fakt personat me crregullim tё personalitetit paranoid, me gjithё vuajtjen e tejskajshme qё u shkakton  “bindja tek synimet keqdashёse tё tjetrit dhe nevoja pёr tё qenё i gatshёm  pёr tё parandaluar tё keqen” shoqёruar kjo me ankth, depresion, tensionim nervor, lodhje nervore, pagjumёsi etj;  asnjёherё nuk janё  tё ndёrgjegjshёm mbi patologjinё e tyre.

Si pothuaj  tё gjitha crregullimet e personalitetit , crregullimi paranoid ёshtё egosintonik ( pra crregullimi ёshtё nё sintoni me botёn e brendshme) , kёshtu qё personi ёshtё i bindur  se e keqja nuk qёndron  tek ai, por nё botёn jashtё.

Zakonisht janё familjaёet qё vёnё re kёtё  lloj crregullimi. Vёshtirёsia nё trajtim qёndron pikёrisht nё  mungesёn e motivimit pёr t’u kuruar . Njё nga sfidat mё tё mёdha  nё  kurёn e personave qё vuajnё nga  ky crregullim ёshtё  besimi tek terapisti : ky pacient e ka shumё te vёshtirё  “tё  lerё veten nё dorёn e tjetrit”, perfshirё  kёtu edhe psikoterapistin.  Gjёja mё e komplikuar pёr njё  terapist qё  merr nё  kurё  njё  pacient  me crregullimin paranoid tё  personalitetit  ёshtё  pёrmbajtja e agresivitetit, sjelljes sulm-mbrojtje . Tё luftosh bindjen e kёtyre pacientёve mund tё shkaktoje tek ata njё  tension dhe njё ngurtёsim  tё theksuar,  nёse nuk  bёhet kujdes , gjё qё do tё zgjeronte spektrin paranojak te pacientit.  

TRAJTIMI

Simptomat e ankthit , depresionit dhe simptoma te tjera emotive pёrbёjnё objektivin parёsor tё terapisё . 
Terapia  farmakologjike mund t’i vijё  nё  ndihmё  psikoterapisё (rregullues tё  gjendjes sё ankthit, impulsivitetit dhe depresionit ). Gjithsesi terapia farmakologjike nuk ndёrhyn nё karaktersistikat personologjike ,  qё kerkojnё   terapi tё zgjatur ne kohё.  Rrallёherё  njё  trajtim nё  kohё  tё  shkurtёr  mund tё  kurojё njё crregullim te personalitetit , edhe pse disa ndryshime mund tё arrihen pёrmes trajtimeve te tjera. Personat me crregullim tё  personalitetit paranoid, nuk konsiderojnё sjelljen e tyre problematike , keshtu  qё terapistit i duhet tё pёrballet nё mёnyrё sistematike e pёr njё kohe mё tё gjatё  me kёtё   sjellje torturuese pёr personin dhe familjarёt e tij.Konsulenca me  anёtarё  tё  familjes rezulton shpesh e dobishme pasi sjellja e papershtatshme e tyre, shpeshherё,  pёrforcon mendimet dhe sjelljet problematike tё  pacientit. Psikoterapia individuale  psikodinamike ёshtё  menyra mё  e mirё  nё  kurёn e kёtij  crregullimi. Nё klimёn e njё  raporti intim dhe bashkёpunues,  pacienti mund tё kuptojё  burimin e vuajtjeve tё tij  dhe tё  njohё  sjelljet e veta tё  papёrshtatshme (si manipulimi, arroganca, agresiviteti, dyshimi,   etj. ).

Psikolog , psikoterapisti apo psikiatri

Kur i drejtohemi psikologut ?

Zakonisht personi troket ne deren e psikologut atehere kur vuajtja eshte bere e padurueshme. Pjesa më e madhe e njerëzve nuk e kuptojne shqetësimin psikik, dyshojne, frikësohen, preokupohen. Një sërë pyetjesh qe  e shqetësojnë e ia heqin gjumin janë:

-          Po sikur të kem një crregullim  psikik , atëherë nuk do të jem  më normal e do të quhem i  çmendur?

-          Po sikur ta marrin vesh të tjerët?

Edhe pse personi që i drejtohet psikologut jo domosdoshmërisht ka një crregullim psikik, kjo është ajo që opinioni  përreth , në pjesën më të madhe, mendon.

Kujt i drejtohemi për  ndihmë?

Jo gjithmonë pacienti i drejtohet “teknikut profesionist”:  mund të kalojë fillimisht tek një “mik i mire”, një familjar…etj..etj.

Po cili është dallimi midis një profesionisti  dhe një miku?

1.      Profesionisti  eshte nje i panjohur  : Kliniku është një i huaj për pacientin  e duke qenë i huaj është me mendje të hapur  nga çdo lloj (apo nga pothuaj çdo lloj) parakushti, paragjykimi që cdo individ ka për një individ që e njeh.

2.      Te qenit jo mik : relacioni klinik- pacient  nuk është një relacion miqësie.  Biseda klinike kryhet   mes këtyre dy “personazheve”,  të cilët hyjnë në  një nivel përfshirjeje  emotive (pranim, empati, transference  e kundertransferencë), por në  limitet e profesionalizmit, përndryshe do të kthehej ne një raport të dëmshëm e pervers që do të bëhej pengesë për  trajtimin psikologjik.

3.      Liria e të shprehurit : kjo liri vjen në momentin që klienti /pacienti mund i drejtohet     një njeriu të pozicionuar larg tij (në kuptimin farefisnor, miqësor)  duke mos pasur frikën   se do te lendohet prej tij, apo do ta lendoje ate.  

 A e garantojne keto qe thame me siper   besimin tek specialisti psikolog  ?

     Personi   kur shkon tek psikologu,  rallëherë i shpreh  hapur shqetësimin e   tij. Në radhë të parë heton cilesinë  e relacionit me psikologun para se te vendose te hape “vazon e Pandores”.  Disa personave  u duhet kohe  per te folur mbi ate qe ne te vertete i shqetesojne ; e bejne  kete ne nje moment kur e kane kapercyer ankthin per zbulimin e asaj pjese te vetes  qe i turperon, ose  presin momentin kur ndodhin  disa ndryshime  te tjera,  gje qe i jep atij kurajen  te mund te nxjerre ne drite  edhe "shqetesimin e fshehur"  me shpresen per t'u cliruar e per ta  modifikuar.

Si të gjejme terapistin e mire?

     Ne kohet e sotme publiciteti  eshte bere gati marramendes  e kesaj nuk i shpeton as prezantimi i psikologut . Po a mund t’i besojme nje psikologu vetem nga nje publicitet?

     A  mundet t’i besojme nje te panjohuri sekretet tona  me te thella?

     E  veshtire , sigurisht.

   Ne pergjithesi  jane te njohurit, miqte te cilet mund te jene trajtuar tek ai psikolog, qe na e keshillojne, mund te jete  mjeku i familjes,  mund te jete farmacisti  i besuar ....etj etj....

   Kur personi ka hedhur poshte , me ne fund , koracen e ndrojtjes e te frikes dhe ka marre vendimin  t’i jape  fund ankthit, dhimbjes, duke shkuar tek terapisti .... nuk ka si te mos gjeje personin e duhur.

Cili eshte specialisti i duhur për mua ?!!!

Për  kete lexo  artikullin si me poshte:

http://www.irenahysenaj.com/p/artikuj.html